Badanie due diligence jest istotną częścią każdego procesu fuzji i przejęć (M&A) w Polsce, podobnie jak na całym świecie. Polega ono na przeprowadzeniu kompleksowego badania i analizy spółki docelowej w celu oceny jej aspektów finansowych, prawnych, operacyjnych i handlowych.
Podstawowym celem badania due diligence jest identyfikacja wszelkich potencjalnych ryzyk, zobowiązań lub kwestii związanych ze spółką docelową, umożliwiając stronie nabywającej podjęcie świadomej decyzji.
Analiza due diligence jako części transakcji fuzji i przejęć w Polsce zazwyczaj obejmuje następujące obszary:
- Finansowe badanie due diligence (FDD): Obejmuje to przegląd sprawozdań finansowych spółki docelowej, praktyk księgowych, sprawozdawczości zarządczej itp. Celem jest ocena kondycji finansowej firmy, identyfikacja wszelkich ryzyk finansowych oraz ocena jej bieżących wyników i perspektyw na przyszłość.
- Należyta staranność prawna (LDD): Obejmuje to zbadanie struktury prawnej spółki docelowej, umów, licencji, zezwoleń, praw własności intelektualnej, historii sporów sądowych oraz zgodności z obowiązującymi przepisami prawa i regulacjami. Celem jest zidentyfikowanie wszelkich ryzyk prawnych, toczących się sporów sądowych lub kwestii regulacyjnych, które mogą mieć wpływ na transakcję lub działalność spółki docelowej.
- Należyta staranność podatkowa (TDD): Obejmuje to weryfikację, czy spółka docelowa prawidłowo oblicza i płaci swoje zobowiązania podatkowe, a także ocenę, czy istnieją potencjalne ryzyka podatkowe.
Istnieją również inne rodzaje badania due diligence, które można rozważyć, takie jak badanie komercyjne, operacyjne, środowiskowe lub technologiczne. W tym artykule skupimy się tylko na trzech pierwszych i podzielimy się naszymi praktycznymi doświadczeniami z wielu transakcji fuzji i przejęć, w których uczestniczyliśmy.
Due diligence finansowe w Polsce
Przeprowadzenie dokładnego finansowego due diligence w Polsce pozwala potencjalnym inwestorom i nabywcom uzyskać kompleksowe zrozumienie kondycji finansowej docelowej spółki, zidentyfikować potencjalne ryzyko i podjąć świadome decyzje inwestycyjne.
Oto kilka kluczowych cech lokalnych, które należy wziąć pod uwagę podczas przeprowadzania finansowego badania due diligence w Polsce:
1. Standard księgowościs
W Polsce istnieją dwa rodzaje księgowości, pełna (tj. podwójny zapis) księgowość lub uproszczona księgowość (która rejestruje tylko przychody i koszty). W przypadku mniejszych spółek finansowe badanie due diligence może być bardzo ograniczone, ale najprawdopodobniej przejęcie będzie wiązało się z większą spółką, która prowadzi pełną księgowość
2. P&L
W Polsce większość spółek nie alokuje wydatków na koszty ogólnego zarządu i koszty sprzedaży. Zazwyczaj zespół due diligence będzie musiał dokonać alokacji kosztów, aby przedstawić je w sposób znany większości inwestorów.
3. Rozliczenia międzyokresowe
Większość spółek stosujących polskie GAAP nie uwzględnia rozliczeń międzyokresowych w swojej sprawozdawczości finansowej. Konieczne może być zlecenie doradcom ds. due diligence obliczenia korekt memoriałowych.
4. Postanowienia
Powinieneś być świadomy, że rezerwy (na wakacje, świadczenia emerytalne itp.) są bardzo rzadko obliczane, a zatem powinieneś spodziewać się dodatkowej pracy z tym związanej.
5. Przepływy pieniężne
Rachunki przepływów pieniężnych nie są obowiązkowe dla MŚP, więc jeśli chcesz uzyskać rachunek przepływów pieniężnych, jest to również coś, co może być konieczne do przygotowania przez zespół ds. należytej staranności
6. Audyt
Większość MŚP nie przeprowadza audytu swoich sprawozdań finansowych; może się okazać, że niektóre zasady rachunkowości nie są zgodne z aktualnymi GAAP.
7. Rachunkowość podatkowa i finansowa
Rachunkowość dla celów podatkowych w Polsce ma odrębny zestaw zasad, często dla uproszczenia są one również stosowane w sprawozdawczości finansowej - mogą nie być najlepiej dostosowane do pokazania rzeczywistego obrazu finansów firmy, więc warto przyjrzeć się praktykom takim jak przyspieszona amortyzacja środków trwałych lub kapitalizacja wydatków na badania i rozwój, aby sprawdzić, czy mają one sens ekonomiczny.
8. Dotacje
Wiele firm korzysta z dotacji przyznawanych przez różne instytucje państwowe lub regionalne. Niektóre z nich mają charakter powtarzalny i będą kontynuowane po transakcji, podczas gdy inne są jednorazowe lub mogą być dostępne tylko dla określonej klasy przedsiębiorstw. Bardzo ważne jest zrozumienie charakteru wszelkich dotacji, a także tego, jak potencjalna transakcja fuzji i przejęć może na nie wpłynąć.
Financial Due Diligence (FDD) w Polsce: Dostawcy usług
Wiele firm w Polsce świadczy usługi due diligence finansowego. Można je podzielić na 4 kategorie:
Firmy księgowe z grupy Big-4
W przypadku dużych transakcji fuzji i przejęć, firmy księgowe z tzw. wielkiej czwórki są najczęściej wybieranymi firmami pod względem jakości i terminowości. Nie inaczej jest w Polsce, gdzie wszystkie z nich (EY, KPMG, Deloitte, PwC) posiadają duże zespoły zdolne do obsługi każdej transakcji fuzji i przejęć. Każda z nich ma nieco inne doświadczenie i obszary specjalizacji, więc warto wziąć pod uwagę ich wcześniejsze transakcje, aby sprawdzić, czy mogą one wnieść wartość dodaną do procesu due diligence.
Międzynarodowe firmy księgowe inne niż Big4
Oprócz firm księgowych Big-4, możesz zatrudnić kilka międzynarodowych firm księgowych średniej wielkości, takich jak Mazars, Grant Thornton, RSM i BDO. Oferują one podobną jakość pracy, co firmy Big-4, zwykle po niższych stawkach. Jeśli nie zależy ci na wielkich nazwiskach, zdecydowanie warto je rozważyć.
Lokalne firmy audytorskie lub księgowe
Krajowe firmy audytorskie i księgowe często oferują również usługi due diligence. Biorąc pod uwagę, że nie jest to ich podstawowa kompetencja, znalezienie wiarygodnego dostawcy może być trudne. Mogą oni jednak oferować dobry stosunek jakości do ceny, a ty możesz skorzystać z ich późniejszego zaangażowania jako partnera księgowego dla celu przejęcia, co powinno sprawić, że przejście będzie płynniejsze.
Due diligence prawne (LDD) w Polsce
Uczestnicząc w wielu procesach due diligence, widzieliśmy wzorce tego, co wyłania się z typowego LDD, zwłaszcza rzeczy, które mogą nie być znane lub wygodne dla międzynarodowych inwestorów. Oto kilka kluczowych lokalnych cech, które należy wziąć pod uwagę podczas przeprowadzania prawnego badania due diligence w Polsce:
- Sprawy korporacyjne - różne rodzaje struktur prawnych
Polskie prawo dopuszcza wiele form prawnych prowadzenia działalności gospodarczej, od jednoosobowej działalności gospodarczej po spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i różne formy spółek osobowych. Często istnieją również korzyści wynikające z podziału firmy na wiele podmiotów. Jest to dość powszechne w Polsce, a krajowi nabywcy są przyzwyczajeni do poruszania się w tym krajobrazie. Jeśli jednak jesteś międzynarodowym nabywcą lub inwestorem, powinieneś być świadomy tych struktur i możesz je zachować.
- Sprawy związane z zatrudnieniem
Polskie prawo dopuszcza różne sposoby kształtowania relacji pomiędzy pracownikami a spółkami. Oprócz umowy o pracę, można spotkać się również z umowami B2B, umowami cywilnoprawnymi i kontraktami menedżerskimi. To normalne, że w polskiej spółce występuje ich mieszanka. Do tej pory była to przyjęta praktyka i przy zachowaniu pewnej ostrożności nie powinno być problemu z kontynuowaniem takiego układu. Należy jednak dokładnie przyjrzeć się tym umowom i upewnić się, że są one zgodne z obowiązującymi przepisami
- Ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO)
RODO (GDPR) w języku polskim jest często dużą częścią prawnego due diligence. W Polsce nie było jeszcze wielu przypadków, w których firmy zostały ukarane grzywną za naruszenie, ale zdecydowanie należy upewnić się, że standardy zgodności z RODO są wysokie.
- Własność intelektualna (IP)
Własność intelektualna jest trudnym elementem procesu przejęcia w kontekście polskiego prawa. Ważne jest, aby potwierdzić, czy wszelkie prawa własności intelektualnej zostały prawidłowo przeniesione na jakąkolwiek spółkę, której przejęcie rozważasz, ponieważ wymaga to dodatkowej ostrożności zgodnie z polskim prawem.
- Nieruchomości
W polskim prawie istnieje jedna dość wyjątkowa forma posiadania gruntu zwana prawem użytkowania wieczystego. Jeśli firma, której nabycie rozważasz, posiada tego rodzaju własność, zdecydowanie powinieneś skonsultować się z prawnikami w sprawie konsekwencji. Zwykle nie jest to powód do niepokoju, ale warto to zrozumieć.
Due diligence prawne w Polsce: Dostawcy usług
W Polsce działa wiele kancelarii prawnych, począwszy od dużych międzynarodowych firm sieciowych, a skończywszy na indywidualnych praktykach. W zależności od wielkości transakcji, będziesz chciał współpracować z kancelarią, która ma odpowiednie doświadczenie i możliwości. Większość średnich i dużych firm prawniczych posiada pewną praktykę w zakresie fuzji i przejęć, a w Internecie dostępnych jest kilka rankingów firm prawniczych, z którymi można się zapoznać w celu zidentyfikowania odpowiednich firm. Jednak ostatecznie uważamy, że jest to kwestia osobistego dopasowania między Tobą a partnerem w kancelarii prawnej, z którą będziesz współpracować. Zwłaszcza jeśli chcesz zaangażować ich do dalszej pracy prawnej nad transakcją fuzji i przejęć.
Due diligence podatkowe w Polsce
Podatki są obszarem, który wymaga szczególnej kontroli w Polsce, ponieważ prawo podlega ciągłym zmianom, a za niepłacenie podatków grożą poważne negatywne konsekwencje. W zależności od rodzaju prowadzonej działalności, istnieją różne rodzaje podatków, które należy przeanalizować w ramach badania due diligence. Z naszego doświadczenia wynika, że kwestie związane z podatkiem VAT mają zazwyczaj najpoważniejszy wpływ na transakcje. Często słyszy się również o ryzyku podatkowym związanym z różnymi rodzajami stosunków pracy, które mogą podlegać przeklasyfikowaniu. Z naszego doświadczenia wynika, że nigdy się to nie zmaterializowało, ale oczywiście jest to ryzyko, które należy wziąć pod uwagę przy zakupie firmy w Polsce.
Due diligence podatkowe w Polsce: Usługodawcy
Do przeprowadzenia podatkowej analizy due diligence zazwyczaj zatrudnia się doradcę podatkowego. Można ich znaleźć w większości kancelarii prawnych, a także u dostawców FDD i firm audytorskich. Istnieją również wyspecjalizowane firmy doradztwa podatkowego, które mogą pomóc. Z naszego doświadczenia wynika, że zatrudnienie tej samej firmy, co dostawca pracujący nad FDD, działa najlepiej, biorąc pod uwagę, że ich praca często się pokrywa. Jednak zatrudnienie firmy, która wykonuje LDD, jest również opcją, szczególnie w przypadku transakcji np. na rynku nieruchomości, gdzie może być wymagana mniejsza staranność finansowa.
Wnioski
Badanie due diligence jest kluczowym aspektem każdego udanego procesu fuzji lub przejęcia (M&A) i dotyczy to również Polski. Przeprowadzenie dokładnego badania due diligence w Polsce ma kluczowe znaczenie dla odkrycia potencjalnych zagrożeń, zapewnienia zgodności z prawem i ostatecznie komfortu w zamknięciu transakcji.
Analiza due diligence to jednak tylko jeden z elementów układanki. Aby upewnić się, że transakcja fuzji i przejęć zostanie przeprowadzona w najlepszy możliwy sposób, należy wziąć pod uwagę następujące kwestie:
- Zaangażowanie lokalnych ekspertów: Współpraca z doświadczonymi lokalnymi doradcami, w tym prawnikami, księgowymi i ekspertami branżowymi, posiadającymi dogłębną wiedzę na temat polskiego rynku i otoczenia regulacyjnego.
- Ocena wyzwań związanych z integracją: Identyfikacja potencjalnych wyzwań związanych z integracją spółki docelowej z istniejącą działalnością. Z wyprzedzeniem należy zająć się różnicami kulturowymi, barierami językowymi i kwestiami zgodności z przepisami, aby zminimalizować zakłócenia po przejęciu.
- Plan integracji po przejęciu: Opracuj dobrze zdefiniowany plan integracji, który określa kroki mające na celu płynne połączenie dwóch podmiotów. Weź pod uwagę takie czynniki, jak struktura organizacyjna, integracja technologii, utrzymanie talentów i strategie utrzymania klientów.
Skontaktuj się z nami
Niezależnie od tego, czy dopiero rozpoczynasz projekt fuzji i przejęć w Polsce, czy jesteś już na zaawansowanej drodze do zamknięcia transakcji, możemy pomóc Ci stworzyć transakcję, która Cię zadowoli. Nasze kompleksowe doradztwo w zakresie fuzji i przejęć obejmuje zarówno identyfikację celów, jak i zarządzanie analizą due diligence oraz zamknięcie transakcji. Skontaktuj się z nami aby omówić swoje potrzeby.
